Gardabani kurgan field lies at a distance of ca 12 km to the NE of Gardabani as the crow flies. Its approximate centre lies at UTM 516786.00 m E, 4596679 m N, 426 m a.s.l. The site occupies a small plateau delimited by the rivers Jangirsu (to the north) and Gezaldere (to the south) and bordered to the south by some bare, undulating hills which continue until the border with Azerbaijan. It extends over an area of ca 40 hectares, gently sloping from NE toward SW; its elevation varies from 435 to 420 m. a.s.l.
   The climate of the region is very dry. Nowadays spontaneous vegetation merely consists of low sparse patches of grass and the area is completely devoid of trees, uncultivated and mainly used for grazing by small groups of Azeri shepherds. In Soviet times, however, the territory was more intensively exploited, as shown by the remains of several farms for large-scale intensive cattle-breeding, one of which is located just south of the kurgan field, and another, larger one, ca 2 km to the south. There are also remains of irrigation canals and small water reservoirs, which suggest that agriculture was also practiced in the area, and numerous remains of military installations.
    The kurgan field had been discovered a few years ago during an archaeological survey; our team had paid a first visit to it in October 2021. In the course of a preliminary field season in 2023 a total of sixty-three barrows and related archaeological features were geo-referenced and mapped.
    The majority of the barrows are located in the southwestern part of the plateau. Their distribution throughout the area is not homogeneous and they seem to be grouped into separate clusters. The largest of these, composed of 27 barrows located rather close to each other, lies at the SE limit of the area. A second cluster lies ca 100 m to the NW of the first one; it is formed by 18 elements, also rather closely spaced.
    Kurgans are generally small (between 5-6 and 30 m in diameter) and rather low (less than 3 m in height). They had apparently been erected directly on the natural soil in an area devoid of any earlier or contemporary occupation and are covered with a thin and layer of sparse medium-and small-size river pebbles. Most of them appear to be well preserved and bear few evident traces of plundering, although some had been damaged by Soviet military installations. The top is often marked by a slight depression, possibly due to the collapse of an internal chamber. To judge from what is visible in the satellite images, some barrows may have been surrounded by a larger earthen mound or by an outer circle of stones.
    There are no clear indications about the date of this remarkable funerary site, as no ancient material except for a few small obsidian flakes was found up till now on the kurgans or around them. Its proximity to the Late Chalcolithic cemetery of Soyuk Bulaq, which lies 15 km to the south just beyond the Azarbaijani border, might suggest a similar date at least for some of the barrows; alternatively, they might belong to any period between the Middle and the Late Bronze/Early Iron Age, when cemeteries composed of small kurgans were especially frequent everywhere in the Southern Caucasus.
    Regular excavations at Gardabani kurgan field are planned to begin in summer 2024. The site represents a unique occasion to investigate a large funerary area through an integrated approach making use of different state-of-art analysis techniques. We plan to integrate the excavation of individual barrows with non-destructive investigations (remote-sensing and geophysical prospections) aiming to highlight the relations between different barrows, secondary burials and other possible auxiliary structures. The excavation will adopt a microarchaeological approach and large-scale sampling for bio-archaeological, archaeometric and paleo-environmental analyses will be carried out.

გარდაბნის ყორღანული ველი

გარდაბნის ყორღანული ველი ქალაქ გარდაბნიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 12 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს. ყორღანული ველი პატარა პლატოზეა წარმოქმნილი, რომელიც შემოსაზღვრულია მდინარეებით - ჯანგირსუ (ჩრდილოეთით) და გეზალდერე (სამხრეთით). პლატოს სამხრეთით ესაზღვრება მცირე ზომის ქედი, რომელიც აზერბაიჯანის საზღვრამდე ვრცელდება. იგი დაახლოებით 40 ჰექტარ ფართობზეა გადაჭიმული, დახრილია ჩრდილოაღმოსავლეთიდან სამხრეთ-დასავლეთის მიმართულებით, ხოლო ზღვის დონიდან მდებარეობს 420-435 მეტრზე.
რეგიონში არის მშრალი კლიმატი. დღესდღეობით, ტერიტორია არ არის კულტივირებული და არ გვხვდება ტყე. ამ ტერიტორიაზე შეიმჩნევა ბალახის დაბალი საფარი, რომელსაც ადგილობრივი, ეთნიკურად აზერბაიჯანელი მწყემსები საძოვრად იყენებენ. თუმცა, საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია უფრო ინტენსიურად იყო ათვისებული, რისი მაჩვენებელიცაა რამდენიმე ფერმის ნაშთი, რომელთაგან ერთი მდებარეობს ყორღანული ველის სიახლოვეს, სამხრეთით, ხოლო მეორე, შედარებით უფრო დიდი ფერმა კი - 2 კმ-ის დაშორებით, ასევე სამხრეთით. გარდა ამისა, ვხვდებით სარწყავი არხებისა და პატარა წყლის რეზერვუარების ნაშთებს, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ამ ტერიტორიაზე სოფლის მეურნეობა საკმაოდ დაწინაურებული იყო. მიმდებარე ტერიტორიის ნაწილი დაფარულია სამხედრო წვრთნების შედეგად დატოვებული ორმოებით, ზოგიერთი ყორღანიც დაზიანებულია წვრთნების დროს. აღსანიშნავია, რომ აქ წლების განმავლობაში მდებარეობდა სამხედრო საწვრთნელი პოლიგონი.
ჩვენი ჯგუფი მას პირველად 2021 წლის ოქტომბერში ესტუმრა, ხოლო 2023 წელს ჩატარდა წინასწარული საველე სამუშაოები, რის შედეგადაც 63 ყორღანი და არაერთი არქეოლოგიური ძეგლი გამოვლინდა, რომლებიც დატანილ იქნა რუკაზე. ყორღანთა უმეტესობა მდებარეობს პლატოს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში. მათი გავრცელება არაერთგვაროვანია და შეიძლება გამოიყოს ყორღანთა ცალკეული ჯგუფები. მათ შორის აღსანიშნავია საკვლევი არეალის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში არსებული ყორღანთა ყველაზე დიდი კონცენტრაცია, რომელიც 27 ყორღანისგან შედგება. კიდევ ერთ ასეთ ყორღანთა კონცენტრაციას ვხვდებით პირველი ჯგუფისგან დაახ. 100 მ-ის მოშორებით, ჩრდილო-დასავლეთით და მასში 18 ყორღანი ერთიანდება.
ყორღანები, ძირითად შემთხვევაში, არის პატარა (რომელთა დიამეტრი 5-30 მს შორის მერყეობს) და სიმაღლეში 3 მ-ზე დაბალი. როგორც ჩანს, ისინი ბუნებრივ ნიადაგზე უნდა იყოს გამართული, რაც გულისხმობს რომ ყორღანების აგებამდე, ტერიტორიაზე არანაირი სამოსახლო კვალი არ ჩანს. ისინი დაფარულია საშუალო და მცირე ზომის მდინარეული ქვებისგან შედგენილი ქვაყრილით. მათი უმეტესობა კარგადაა შემონახული და შეიმჩნევა დაზიანების მხოლოდ მცირე კვალი. თუმცა, ზოგიერთი მათგანი დაზიანებულია საბჭოთა პერიოდის სამხედრო დანიშნულების სატრიანგულაციო ნიშნულებით. ყორღანების ზედა ნაწილი ხშირ შემთხვევაში ჩავარდნილია, რაც დასაკრძალავი კამერის ნგრევას უნდა გამოეწვია. სატელიტურ სურათებზე დაყრდნობით, ზოგიერთი ყორღანი შემოსაზღვრული უნდა იყოს დიდი ზომის მიწაყრილით ან ქვაყრილით.
ყორღანების ქრონოლოგიურ პერიოდზე საუბარი ჯერჯერობით შეუძლებელია, ვინაიდან დღემდე, ყორღანებზე ან მათ გარშემო, ობსიდიანის რამდენიმე პატარა ანატკეცის გარდა არაფერი აღმოჩენილა. თუკი გავითვალისწინებთ, რომ ძეგლიდან 15 კმ-ის დაშორებით, სამხრეთით, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მდებარეობს სოიუქ ბულაქი (Soyuk Bulaq) გვიან ხალკოლითური ძეგლი, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ გარდაბნის რამდენიმე ყორღანი მისი თანადროული იყოს. მეორე მხრივ, მიმდებარე ტერიტორიაზე უფრო მეტად შუა ბრინჯაოსა და გვიან ბრინჯაო-ადრე რკინის ხანის პერიოდის ყორღანებია გავრცელებული. ეს ეპოქა, ზოგადად სამხრეთ კავკასიაში, ხასიათდება პატარა ყორღანებით.
გარდაბნის ყორღანული ველის სისტემატური გათხრები დაიწყება 2024 წლის ზაფხულიდან. ძეგლი საშუალებას გვაძლევს თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით ვაწარმოოთ ინტეგრირებული კვლევები და შევისწავლოთ ფართომასშტაბიანი სამაროვანი. აღნიშნული სამუშაოები მიზნად ისახავს ცალკეული ყორღანების გამოკვლევას არადესტრუქციული მეთოდის გამოყენებით (დისტანციური ზონდირება და გეოფიზიკური პროსპექცია), რაც საშუალებას მოგვცემს დავადგინოთ კავშირი სხვადასხვა ყორღანს, მეორად სამარხებსა და სხვა შესაძლო დამხმარე სტრუქტურებს შორის. გარდა ამისა, გათხრების დროს გათვალისწინებული იქნება მიკროარქეოლოგიური მეთოდი, რაც გულისხმობს ნიმუშების აღებას ბიოარქეოლოგიური, არქეომეტრიული ანალიზებისა და პალეოგარემოს კვლევისთვის.

GARDABANI KURGAN FIELD

    Il “campo di kurgan di Gardabani” si trova a circa 12 chilometri in linea d’aria a Nord-Est di Gardabani. Il suo centro si colloca ad un’altitudine di 426 m s.l.m., alle coordinate UTM 516786.00 m E, 4596679 m N. Il sito occupa un piccolo plateau delimitato dai torrenti Jangirsu (a Nord) e Gezaldere (a Sud), confinante lungo il limite meridionale con una serie di colline brulle che proseguono fino al confine con l’Azerbaijan. Il “campo di kurgan” si estende su un’area di circa 40 ettari in leggera pendenza da NE a SW: le quote variano tra un massimo di 435 m ed un minimo di 420 m s.l.m.
    Il clima della regione è molto arido. Il territorio si presenta attualmente completamente privo di copertura arborea e la vegetazione spontanea è costituita da chiazze erbose sparse. Il terreno è molto sabbioso e ricco di ciottoli e depositi di ghiaia. L’area è attualmente incolta e utilizzata principalmente per il pascolo da parte di piccoli gruppi di pastori azeri. In epoca sovietica, tuttavia, il territorio era sfruttato in modo più intensivo, come dimostrano i resti di diverse fattorie per l’allevamento di bestiame su larga scala, una delle quali si trova appena a Sud del sito e un’altra, più grande, circa 2 chilometri a Sud di esso. Sono inoltre visibili resti di canali d’irrigazione e piccoli bacini idrici, che suggeriscono che durante il XX secolo nell’area fosse praticata anche l’agricoltura, come è possibile osservare ancor oggi pochi chilometri più a Ovest e anche ad Est, vicino alle montagne di Mravaltskaro. Nell’area sono anche presenti numerosi resti di installazioni militari sovietiche.
   La necropoli era stata scoperta pochi anni or sono durante una ricognizione archeologica; il team italo-georgiano la ha visitata una prima volta nel 2021. Nel corso della campagna preliminare 2023 sono stati mappati e geo-referenziati un totale di 63 tra tumuli funerari e strutture connesse.
La maggior parte dei tumuli si trova nella parte sud-occidentale del plateau. La loro distribuzione su quest’area non è omogenea, in quanto essi sembrano raggrupparsi in clusters separati. Il più grande di questi, composto da 27 tumuli collocati piuttosto vicini tra loro, si trova al limite sud-orientale del plateau. Una seconda concentrazione di tumuli si trova un centinaio di metri a Nord-Ovest della prima; è formata da 18 elementi, anche questi in posizione piuttosto ravvicinata gli uni agli altri.
   I kurgan sono generalmente di piccole dimensioni (il diametro misura tra i 5-6 e i 30 m) e piuttosto bassi (meno di 3 m di altezza). Sono stati apparentemente eretti direttamente sul suolo vergine in un’area che non presenta alcuna occupazione antropica né precedente né contemporanea e sono coperti da un sottile strato di ciottoli fluviali di piccole e medie dimensioni. Nella maggior parte dei casi appaiono ben conservati e recano poche tracce evidenti di saccheggio, per quanto alcuni siano stati danneggiati da installazioni militari sovietiche. La loro sommità è spesso segnata da una leggera depressione, forse dovuta al crollo di una camera interna. Secondo quanto è visibile nelle foto satellitari, alcuni di essi erano forse circondati da un tumulo di terra di dimensioni maggiori o da un cerchio di pietre.
   Non vi sono indicazioni precise a proposito della data di questo importante sito funerario, in quanto fino ad oggi sui kurgan e intorno ad essi non è stato rinvenuto materiale archeologico ad eccezione di poche schegge di ossidiana. La sua prossimità alla necropoli tardo-calcolitica di Soyuk Bulaq, che si trova 15 km più a Sud, appena al di là del confine con l’Azerbaijan, potrebbe suggerire la stessa data almeno per una parte dei tumuli; alternativamente, essi potrebbero appartenere a qualsiasi periodo tra il Medio Bronzo e il Tardo Bronzo/Antico Ferro, epoca quest’ultima in cui necropoli composte da piccoli kurgan sono particolarmente frequenti in tutto il Caucaso Meridionale.
   Il team italo-georgiano prevede di iniziare degli scavi regolari sul “Gardabani kurgan field” nell’estate del 2024. Il sito rappresenta infatti un’occasione unica per investigare un’estesa area funeraria utilizzando un approccio integrato che faccia uso di diverse tecniche di indagine di ultima generazione. Ci si propone di integrare lo scavo di tumuli selezionati con indagini non distruttive (tele-rilevamento e prospezioni geofisiche) allo scopo di evidenziare le relazioni tra i diversi tumuli e tra questi ed eventuali sepolture secondarie e altre strutture ausiliarie. Lo scavo adotterà un approccio micro-archeologico e verranno condotte campionature sistematiche per analisi bio-archeologiche, archeometriche e paleo-ambientali.